[ Pobierz całość w formacie PDF ]
indywidualizmu - analiza formalnych i nieformalnych instytucji \ycia gospodarczego i politycznego,
jak równie\ analiza znowu w kategoriach racjonalności ekonomicznej - ró\nych systemów
społeczno-ekonomicznych oraz związków zachodzących między tymi systemami a funkcjonowaniem
gospodarki
Jedno z fundamentalnych osiągnięć teorii praw własności to zwrócenie uwagi na fakt,
\e osłabienie, czy niemo\ność faktycznego u\ywania praw własności jako mechanizmu
wykluczania innych podmiotów z zawłaszczania korzyści osiąganych przez właściciela, czy
dysponenta określonego zasobu ekonomicznego, musi prowadzić do osłabiania systemu
bodzców ekonomicznych czyli wynagradzania za ekonomicznie racjonalne działania,
a karania za działania nieracjonalne. To z kolei będzie prędzej czy pózniej prowadzić do
nieoptymalnej alokacji ograniczonych zasobów. Z kolei teoria dóbr publicznych dowodzi,
\e wspólna czy publiczna własność zasobów ekonomicznych prowadzi do bardzo szerokiego
zakresu występowania efektów zewnętrznych, zarówno negatywnych, jak i pozytywnych,
które równie\ skutkują nieoptymalną alokacją zasobów, a ściślej biorąc prowadzą do sytuacji,
\e równowaga rynkowa nie jest równowagą efektywną, a więc nie prowadzącą do
maksymalizacji potencjalnego dobrobytu społecznego. Wzmocnienie systemu praw
własności, w tym zwłaszcza poprzez maksymalne upowszechnienie własności prywatnej,
będzie prowadzić do internalizacji znacznej części efektów zewnętrznych, chocia\ ich pełna
eliminacja nie jest oczywiście mo\liwa w \adnej realnej gospodarce rynkowej ze względu na
fakt występowania ró\norodnych niedoskonałości (błędów) rynku.
W ujęciu klasycznym, czyli wąskim, koszty transakcyjne to koszty u\ywania mechanizmu
cenowego . Generalną podstawą w tym sensie była zasada minimalizacji kosztów
transakcyjnych (O. Williamson).
Szerokie ujęcie kategorii kosztów transakcyjnych - oznacza ujmowanie tych kosztów jako:
" Kosztów koordynacji ró\nych form aktywności ekonomicznej oraz
" Kosztów niezbędnych dla powstania i rozwoju rynku (rynków)
Poniewa\ powstanie i rozwój rynku implikuje zmniejszanie zakresu występowania efektów
zewnętrznych w stosunku do gospodarki bezrynkowej (nierynkowej, przedrynkowej itp.),
czy charakteryzującej się niedojrzałością rynku, koszty transakcyjne mogą być ujęte równie\
jako koszty internalizacji efektów zewnętrznych. Z drugiej strony gospodarka rynkowa
charakteryzując się zasadniczo mniejszym w stosunku do gospodarki centralnie sterowanej
zakresem występowania efektów zewnętrznych, oznacza te\ redukcję poziomu kosztów
transakcyjnych w stosunku do systemów, w których koordynacja i optymalizacja działań
indywidualnych podmiotów gospodarczych nie jest oparta na mechanizmach rynkowych.
W Teorii wyboru publicznego83 (czyli tzw. Nowej Ekonomii Politycznej lub
Ekonomicznej Teorii Polityki) mamy z kolei do czynienia z zastosowaniem TPW oraz TKT
w analizie ekonomicznej państwa i formalnych instytucji politycznych. Mo\e ona mo\e mieć
zarówno wymiar statyczny analiza porównawcza kosztów i efektywności ró\nych
rozwiązań instytucjonalnych, czy regulacyjnych jak i dynamiczny. W tym drugim
przypadku, odnoszącym się zwłaszcza do Nowej Historii Gospodarczej (D. North), chodzi
83
Por. J. Wilkin, red. Teoria wyboru publicznego-Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery
publicznej, Scholar, Warszawa, 2005
__EKONOMIA-wykład_____________________________________________________________________________ 50
o wykorzystanie zasady minimalizacji kosztów transakcyjnych w perspektywie historycznej,
a więc dla analizy długookresowych form zmienności instytucjonalnych podstaw działalności
gospodarczej.
Czym jest wybór publiczny? Wybór jest aktem selekcji spośród dostępnych alternatyw.
Wyborów dokonują jednostki ludzkie, z tym \e wybory te mogą mieć charakter prywatny
i publiczny. Człowiek dokonuje prywatnych wyborów w swoim codziennym, zwykłym
zaspokajaniu osobistych potrzeb \yciowych. Dokonuje te\ wyborów publicznych, gdy jego
akt selekcji spośród alternatyw ma wpływ na niego samego i na innych. Ta druga sfera
wyboru jest przedmiotem badań TWP
TWP rozwinęła się przede wszystkim w USA, gdzie istnieją jej najwa\niejsze szkoły:
szkoła Virginii (J. Buchanan, G. Tullock), szkoła Chicago (m.in. R.A. Posner, G. Becker)
i szkoła Rochester (m.in. P. Aranson, W. Riker). Za prekursora tego kierunku badań
społecznych uznaje się jednak Duncana Blacka, prof. Glasgow University. To on stwierdził,
\e wykorzystując narzędzia neoklasycznej ekonomii do analizy mechanizmu decyzji
grupowych tworzy się podwaliny pod czystą teorię polityki . Zaś J. Buchanan nazwał TWP
polityką bez sentymentów -opartą na chłodnych kalkulacjach ekonomicznych.
Zamiast podsumowania wykładu&
Wszystkie omówione teorie zmierzają do pewnego celu. Jest nim wyjaśnienie oraz
pokazanie pewnych wskazówek, jak nale\y działać, aby między innymi takie procesy, jak:
bezrobocie, inflacja, wzrost gospodarczy były na poziomie, który byłby tolerowany przez
wszystkie podmioty uczestniczące w procesie gospodarczym. Ka\dy kraj znajduje się na
jakiejś drodze rozwoju. Nigdy nie jest to stan, o którym mo\emy powiedzieć, \e jest na tyle
idealny, aby ogłosić w ka\dej dziedzinie constans. Wątpliwe jest, aby kierunki rozwoju
[ Pobierz całość w formacie PDF ]